Astım akciğerlerinizde meydana gelen kronik bir rahatsızlık olup, iki farklı boyutu vardır:
DaralmaAkciğerlerinizdeki hava yollarının etrafındaki kaslar beraberce kasılır veya daralır. Bu daralmaya genel olarak "bronkokonstriksiyon" denir, ve akciğerlerinizin nefes alıp vermesini zorlaştırabilir.
İltihaplanmaAstım
hastasıysanız, akciğerlerinizde bulunan hava yollarınız genelde şiş ve
rahatsızdır. Nöbet başladığı zaman daha da şişer ve rahatsızlanır.
Doktorunuz bu şişme ve rahatsızlıktan "iltihaplanma" olarak
bahsedebilir. İltihaplanma, ciğerlerinizden alıp verebildiğiniz hava
miktarında azalmaya sebep olabilir.
Daralma ve iltihaplanma;
hırıltılı solunum, öksürük, göğüs darlığı ve nefes darlığı gibi
semptomlara yol açabilir. Ayrıca, tedavi edilmediği takdirde, astım uzun
vadede akciğer işlevlerinin kaybına da sebep olabilmektedir.
Astımınız varsa ve herhangi bir tetikleyiciye maruz kalırsanız,
akciğerlerinize giden hava yolları her zamankinden daha çok şişerek
iltihaplanır ve nefes almanız zorlaşır. Hava yollarını çevreleyen
kasların daralması sonucu hava yolları da kasılır ve mukoza oluşması
nedeniyle "tıkanırlar".
Astım semptomlarınızın alevlenmesine yol
açan birtakım tetikleyiciler vardır. Bunların arasında alerjiler,
enfeksiyonlar ve eviniz veya ofisinizde maruz kalabileceğiniz kuvvetli
koku veya buharlar olabilir. Herhangi bir tetikleyiciye maruz kalıp
tepki verdiğiniz zaman, hava yollarınız diğer tetikleyicilere karşı daha
da hassaslaşır. Bundan dolayı, astımınızı sürekli olarak kontrol
altında tutmanız önemlidir. Semptomlarınızın kuvvetli olmadığı
zamanlarda bile hava yollarınız iltihaplı kalabilir.
Astımınız
kontrol altında olmadığı zamanlarda neler yaşıyorsunuz? Nefes alırken
ötme sesi mi çıkarıyorsunuz? Göğsünüzde darlık mı hissediyorsunuz? Çoğu
astımlı hasta aşağıdaki klasik semptomların bir veya daha çoğunu yaşar:
Ötme Sesi - Nefes verirken çıkan ıslığa benzer ses.
Öksürük - Bir türlü kesilmeyen ve geceleri başlayan veya daha da kötüleşen bir öksürük
Göğüs Darlığı - Göğsünüzün çevresi halatla sıkılıyormuş gibi bir his
Nefes Darlığı - İncecik bir kamıştan nefes almaya çalışıyormuş, hatta
hiç nefes alamıyormuş gibi bir his. Özellikle nefes vermekte zorluk.
Yukarıda sayılan semptomlar doktorunuzun önerdiği tedavi planına
uymadığınız (hatta bazen uyduğunuzda bile) durumlarda oluşabilir.
Astımın temel gerçeği şudur: Astım hiç yakanızı bırakmayan sessiz ve
sinsi bir rahatsızlık olabilir. Semptomlarınız olmadığı zamanlarda bile
hava yollarınız daralmış ve iltihaplı olabilir. Bu yüzden de kendinizi
iyi hissediyor olsanız bile astımı sürekli olarak kontrol altında tutmak
büyük önem taşır. Tedavi edilmediği durumlarda, astımın uzun vadede
akciğer işlevi kaybına yol açtığını gösteren kanıtların sayısı
artmaktadır.
ASTIM TETİKLEYİCİLERİ
Astım
tetikleyicileri, çevrenizde bulunan ve astım semptomları veya astım
nöbeti yaşamanıza neden olabilecek şeylerdir. Astım semptomlarınızı
alevlendirebilecek çeşitli tetikleyiciler vardır ve bunlar insandan
insana farklılık gösterir. Siz tetikleyicilerinizi belirleyip bunlardan
uzak kalarak, rahatsızlık veren astım semptomlarını önleyebilirsiniz.
Tetikleyicilerinizi tanıyıp, belirleyip bunlardan kaçınmak, astımınızı
başarıyla kontrol altına alabilecek detaylı bir eylem planının parçası
olmalıdır.
Astım tetikleyicilerinin tümünden kurtulmak mümkün
olmayabilir. Yine de, onları ev ve iş ortamınızda olabildiğince
kenidinizden uzak tutmalısınız. Bu sayede, çok daha az astım semptomu
veya nöbeti geçirerek daha sağlıklı bir yaşam sürebilirsiniz.
Evinizde ve etrafınızda sigara içilmesine izin vermeyin, bilhassa yatak odası ve arabanızda. Dumanaltı alanlardan uzak durun.
Toz Böcekleri
Toz böcekleri, kumaş ve halılarda yaşayan, gözle görülmeyen
hayvancıklardır. Yatak ve yastığınızı toz geçirmeyen özel bir kılıfla
kaplayın. En az 5 yılda bir eski yastıklarınızı yenileri ile değiştirin.
Yatağınızdaki çarşaf ve yorganları her hafta sıcak suda yıkayın. Suyun
ısısı 55 dereceden yüksek olmalıdır (ev tozları bu ısıda ölür).
Yatağınızın tozlanmaması için, gündüzleri tüm yatağı kaplayan bir yatak
örtüsü serin. Gece örtüyü başka bir odaya koyun.
Bazı
insanlar tüylü hayvanların derilerinden dökülen maddeler veya kurumuş
tükürüğe karşı alerjik olabilmektedir. Eğer sizin için de durum böyle
ise; Hayvanınız varsa ona yeni bir ev bulun veya baştan evinize
sokmayın. Bunu yapmak çok zor olabilir. Ama hayvanlara alerjiniz varsa,
astımınızı kontrol altına almanın en iyi yolu bu olacaktır. Evinizde
hayvan bulunmasına engel olamıyorsanız hiç olmazsa yatak odanıza
sokmayın ve yatak odasının kapısını sürekli kapalı tutun. Yatak
odanızdaki klima mazgallarına filtre taktırmayı deneyin.
Evinizdeki
halıları ve varsa mobilyaların üzerine attığınız kumaşları kaldırın. Bu
mümkün değilse, hayvanı evde bunların olduğu odalara sokmayın.
Astımı olan birçok kişi hamam böceklerinin kuru döküntü ve dışkılarına alerjiktir. Yatak odanızda yiyecek bulundurmayın.
Yiyecek ve çöpü kapalı kutularda bulundurun (gıda maddelerini asla
dışarıda bırakmayın). Tuzaklar ve ilaçlar ile hamamböceklerini yokedin.
Hamam böceklerini öldürmek için sprey kullanıyorsanız, koku geçene kadar
o odaya girmeyin.
Damlayan musluk, boru ve diğer su kaynaklarını onarın. Küflü yüzeyleri çamaşır suyu içeren bir temizlik maddesi ile silin.
Küflenmiş banyo perdelerini yıkayın veya yenileyin.
Mümkünse odunlu soba, kerosenli ısıtıcı kullanmayın ve şömine yakmayın. Parfüm, talk pudrası, saç spreyi ve boya gibi kuvvetli koku ve spreylerden uzak durmaya çalışın.
Polen veya Açık Hava KüfleriAlerji mevsimi süresince şunları yapmaya çalışın: Pencereleri kapalı tutun. Mümkünse, öğlen ve öğleden sonra saatlerinde evde kalın ve pencereleri kapalı tutun. Polen ve bazı küf tipleri bu saatlerde çok yoğundur. Alerji mevsimi başlamadan önce astım tedavinizde herhangi bir ayarlama gerekip gerekmediği konusunda doktorunuza danışın.
SporAstımınız olsa da
aktif bir yaşam sürebilirsiniz. Egzersiz, spor, oyun veya yoğun çalışma
gibi aktivitelerde bulunurken astım semptomları yaşıyorsanız
doktorunuzla görüşün. Egzersiz yapmaya başlamadan önce semptomları
önlemek amacıyla herhangi bir ilaç alma konusunda doktorunuza danışın.
Egzersize başlamadan önce 6 ila 10 dakika boyunca gerilerek veya
yürüyerek ısının.
Hava kirliliği ve polen düzeylerinin (polene
alerjiniz varsa) yüksek olduğu zamanlarda açık havada çalışmayın veya
başka bir aktivitede bulunmayın.
Soğuk algınlığı ve enfeksiyonlar astımınızı tetikliyorsa, kendinizi hasta hissettiğiniz zamanlarda nasıl bir tedavi planı uygulamanız gerektiği konusunda doktorunuz ile görüşün. Ayrıca aşağıdakileri deneyebilirisiniz: Grip aşısı olun. Bol bol dinlenin, dengeli beslenin, düzenli olarak egzersiz yapın, bol sıvı tüketin, ve soğuk algınlığı olanlardan uzak durarak sağlıklı kalmaya çalışın.
HavaSoğuk ve rüzgarlı günlerde ağız ve burnunuzu bir atkıyla kapatın.
Polen ve küf alerjiniz varsa, polen ve küf düzeylerinin yüksek olduğu
günlerde sokağa çıkmamaya çalışın (hava raporlarını takip edin).
Sülfitli
gıdalardan uzak durun: Örneğin, astım semptomlarına neden oluyorsa,
bira veya şarap içmeyin, karides, kuru meyve, veya işlenmiş patates
yemeyin.
Diğer ilaçlar: Doktorunuza diğer bütün almayı düşündüğünüz
tüm ilaçları söyleyin. Bunlara aspirin, nezle ilaçları, nonsteroidler
(ibuprofen, naproksen) ve hatta göz damlası bile dahildir.
Astım,
genelde astım semptomları veya nöbetlerine yol açan "tetikleyicileri"
temel alan kategori veya gruplara ayrılır. Bu kategoriler veya astım
türleri aşağıdaki gibidir:
Alerjik astım, polenler veya hayvan dışkısı gibi alerjenlere karşı alerjik bir tepki olarak tetiklenir. Bu tip astım hastalarının kendileri veya ailelerinde alerji (örneğin, saman nezlesi) ve/veya egzema (kaşıntılı, kızartılı ve su toplaması gibi sonuçlar doğuran bir cilt problemi) geçmişi vardır.
Mevsimsel AstımAlerjik astımın bir şekli olan mevsimsel astım, havaya polen bırakan ağaçlar, çimen ve çiçekler tarafından tetiklenebilir. Örneğin, bazı insanların astımı ilkbaharda bitkiler çiçek açarken daha kötü olur. Bazı insanlar ise yazın son dönemleri ve sonbaharın başlarında yapraklar küf tuttuğunda daha çok sorun yaşar.
Alerjik Olmayan AstımBazı astım hastalarının nöbetleri alerji kökenli olmaz. Bu kişilerin semptomları ve hava yollarında oluşan değişiklikler alerjik astımı olanlarla aynı olsa da, astımlarını tetikleyen şey alerji değildir. Ancak, astımı olan birçok kişi gibi, tütün dumanı, tahta dumanı, oda deodorantları, çam kokuları, taze boya, ev ve temizlik ürünleri, mutfaktan gelen kokular, iş yerinde bulunan kimyasallar, parfümler ve hava kirliliği gibi havadan solunan bir veya daha fazla alerjik olmayan rahatsız edici madde yüzünden astım nöbeti geçirebilirler. Nezle veya grip gibi sıradan solunum enfeksiyonları veya sinüs enfeksiyonu da semptomların ortaya çıkmasına neden olabilir. Egzersiz, soğuk hava, hava sıcaklığında ani değişimler, ve hatta gastroözofageal reflü bile alerjik kökenli olmayan astım hastalarının semptomlarını tetikleyebilir.
Spor/Egzersiz Kökenli AstımEgzersiz kökenli astım, egzersiz veya benzeri fiziksel aktivitelerden tetiklenen astım semptomları anlamına gelir. Bu semptomlar genelde egzersiz esnasında veya hemen sonrasında fark edilir. Bu tip astım hastalarının kışın açık havada spor yapmaları özellikle yanlıştır.
Gece AstımıAstımı
olan her kişide olabilir. Gecenin ortasında, genellikle saat 2 ila 4
arasında kötüleşen astım semptomlarına bu ad verilir.
Astım
semptomlarının gece daha da kötüleşmesine neden olan şeyler arasında
sinüs enfeksiyonları ve ev tozları, veya hayvan döküntülerinin neden
olduğu burun akıntıları da sayılabilir. Vücut saatinizin de burada bir
rolü olabilir. Vücudunuzun astımla savaşmak için ürettiği adrenalin ve
steroid gibi maddeler sabah saat 4 ve 8 arasında en düşük düzeydedirler.
Bunun sonucunda, astım semptomlarının bu saatlerde nüksetmesi daha
kolaydır.
Akupunktur ile komplike olmamış astım hastalığı başarılı bir şekilde tedavi edilmektedir. Tedavi ile var olan semptomlar ortadan kaldırılmakta ve ayrıca ataklar önlenmektedir.